Zoeken

vrijdag 24 juni 2016

Er is helemaal geen reden voor al die pensioenpaniek

Gisteren had ik geen tijd om te bloggen, want die middag moest ik een lezing geven voor de Kring van Pensioenspecialisten uit Hoevelaken. Het imago van de financiële sector is niet best, maar dat van pensioenfondsen is nog veel slechter. Zo kon ik vanmorgen in de krant lezen dat ons pensioen "een illusie" is en dat er sprake zou zijn van "pensioenroof". Hoog tijd dus om eens op een verfrissende manier naar dit onderwerp te kijken, zonder het gebruikelijke gemopper en gesomber. Met een plakbandpensioen is er namelijk geen vuiltje aan de lucht: je kunt veel eerder stoppen met werken en hebt veel minder geld nodig.


De kop op de voorpagina van De Telegraaf sloot naadloos aan op de stemming bij deze bijeenkomst. Op verjaardagen kun je tegenwoordig beter zeggen dat je bij de belastingdienst werkt dan dat je je brood verdient in de pensioensector. Jongeren vrezen dat er later voor hen helemaal geen pensioen meer over is en ouderen klagen over kortingen terwijl ze tegelijk lezen dat fondsen meer in kas hebben dan ooit. Omgekeerd hebben pensioenfondsen te maken met strenge regels omtrent dekkingsgraden, krankzinnig lage rentestanden en - zoals vandaag - rare uitschieters op de beurs die het rendement nog verder onder druk zetten. Want wat gebeurt er met onze pensioenen als de "brexit" slechts de eerste belangrijke zet is in een schaakspel op weg naar de volgende crisis?

Het ging gisteren dus om een imagoprobleem, maar ook over de broodnodige hervormingen van het pensioenstelsel. Of dat de oplossing is weet niemand, maar er wordt steeds vaker gesproken over individuele potjes en meer keuzevrijheid. Jongeren willen niet voor ouderen betalen (ook al hebben de ouderen van nu ooit precies hetzelfde gedaan), omdat de baan voor het leven niet meer bestaat en steeds meer mensen hun brood verdienen als ZZP'er en toch al zelf hun pensioen moeten zien te regelen. Er kon tussendoor gelukkig ook gelachen worden, want een uitgenodigde hoogleraar merkte eerst op dat veel mensen niet eens weten wat "indexering" inhoudt om daar vervolgens droogjes aan toe te voegen dat dat helemaal niet erg is omdat pensioenen in de toekomst toch niet zullen worden geïndexeerd.


Opvallend genoeg ving ik in de wandelgangen ook nog wat hardnekkige misverstanden op, want iemand merkte op dat je met een hypotheekvrij huis vermogensbelasting moet gaan betalen terwijl dat al sinds 2001 niet meer zo is. Ook werd er nog steeds gesproken over een verwacht tekort aan arbeidskrachten wanneer de uitstroom van babyboomers een feit is. In sommige sectoren (onderwijs) kan dat inderdaad nijpend worden, maar zelf denk ik dat we eerder rekening moeten houden met blijvend hoge werkloosheid dan met krapte op de arbeidsmarkt.

Sommige uitspraken kwamen echter dicht in de buurt van wat ik in mijn boek ook bepleit.  Pensioenadvies zou bijvoorbeeld veel "holistischer" moeten zijn. Dat klinkt zweverig, maar betekent in feite alleen maar dat je naar het totaalplaatje moet kijken. Zo is de precieze hoogte van je aanvullend pensioen misschien zelfs wel minder belangrijk dan de vraag of je op je 67ste inmiddels in een huis woont dat helemaal hypotheekvrij is. Ook moeten mensen duidelijk op een rijtje hebben hoeveel geld ze na hun pensioen nou eigenlijk precies nodig hebben. Tijdens mijn lezing onderstreepte ik dat nog eens door te stellen dat je natuurlijk niet 10.000 euro bij elkaar moet sparen omdat je ooit een nieuwe verwarmingsketel nodig hebt van 2000 euro.


De grote verdwijntruc - of misschien wel: de ontsnappingsclausule - is je bestedingspatroon. In plaats van te kijken naar je toekomstige pensioeninkomen, kun je beter een kritische blik werpen op je huidige uitgaven. Wij hebben ons welvaartsniveau als gezin zo aangepast dat we niet alleen nu (als in: vijftien jaar voor onze pensioendatum) al met deeltijdpensioen kunnen, maar ook nog eens zeker weten dat we het in de toekomst aardig zouden redden met alleen AOW. Het grappige is dat je helemaal niet bang meer hoeft te te zijn voor eventuele pensioenkortingen als je weet dat je in een dergelijk geval niks tekort komt.

Wat dat betreft is dat "manische aflossen" (niet mijn woorden, maar die van andere mensen) een heel wijze les geweest, want daardoor weet ik dat ik heel gelukkig kan zijn met zeeën van tijd en een volle boodschappenkar. We hebben toen al eens een heel jaar lang uitsluitend geld uitgegeven aan boodschappen en brandstof, zonder dat we psychologische hulp nodig hadden. Daardoor zijn we gaan beseffen dat je niks te klagen komt zolang je gezond bent en geen tijdgebrek hebt of je onnodig hoeft te haasten. Al dat aflossen deden we ook nog eens naast ons werk, nu genieten we volop ná ons werk.